Os estereotipos nunha aula de Secundaria. [Terceira sesión]

Na terceira sesión da materia estivemos a falar das competencias do Marcos Común Europeo de Referencia (MCER), o que propiciou rematar a clase debatendo sobre os estereotipos. Observamos unha conferencia TED de Chimamanda Adichie sobre os estereotipos culturais na que contaba a súa experiencia en canto a este tema, e, ademais, pola que eu tamén me sentín moi reflexada ao lembrar diversas experiencias que me sucederon ao coñecer outras persoas de diferentes nacionalidades. Polo tanto, «os estereotipos» vai ser a temática principal desta entrada, aínda que me gustaría facelo dun xeito un tanto persoal: contando unha experiencia na docencia.

 

Antes de mergullarme na narrativa desta historia, aproveito para dicir que o ano pasado era a primeira vez que me enfrontaba a dar clase a unha aula enteira: español como lingua estranxeira en Francia. Cando se comeza na docencia, dende o meu punto de vista, a maioría de persoas imos cuns esquemas moi premeditados de como se vai desenvolver o curso, de como van reaccionar ou incluso dos resultados. Porén, os esquemas moitas veces rómpense e aseguro que rematamos algunha sesión abraiados/as; o que implica que reflexionemos sobre o moito camiño que aínda queda por andar nas aulas.

Deste xeito, eu quería introducir nunha das sesións unha actividade que motivase ao alumnado e ao mesmo tempo que puidese mellorar as súas habilidades na lingua española. Nese momento o que máis soaba nas novas de actualidade era a vitoria da futbolista Alexia Putellas tras gañar o Balón de Ouro. Supuxen que era un tema que motivaría a todos e a todas, xa que se trata dun deporte moi practicado tamén neste país. Ademais, consideraba que era unha nova moi importante no mundo do deporte español, xa que foi a figura feminina que estivo no primeiro plano. Considero que en canto a este debate, aínda queda moito que loitar, sobre todo en relación cos dereitos profesionais das futbolistas. Malia a isto, no meu entorno, nestes últimos anos, normalizouse bastante o fútbol entre as mulleres, xa que na miña vila existe unha equipa de fútbol feminina e nunca me chegou a sorprender que unha amiga quixese xogar ao fútbol. Polo tanto, eu deseñei a actividade a partir destas ideas previas e supoñendo as reaccións e resultados positivos que ía acadar.

A actividade era un texto escrito recollido nun diario dixital sobre a nova do Balón de Ouro co fin de potenciar a habilidade de comprensión escrita. Tras ler o texto, o alumnado debería contestar a unha serie de preguntas sobre conceptos que aparecían nel, excepto a última pregunta que se trataba sobre reflexionar en canto ao fútbol feminino na sociedade. Cría que esta pregunta era moi interesante para fomentar o sentido crítico na aula.

Como ben se pode visualizar, a actividade era directa e clara, pero cunha temática un tanto motivadora para ao alumnado. Deste modo, co gaio de introducir esta actividade, decidín visualizar un vídeo sobre a futbolista recollendo o premio e no que tamén se podía escoitar o seu discurso en español. Porén, nese momento ocorréuseme definir a palabra «estereotipo» no encerado a partir dunha «choiva de ideas» de todos e de todas. Sorpresa: só unhas catro persoas coñecían na súa lingua o que era un estereotipo. Malia a este descoñecemento, realizamos unha definición sinxela e concreta en español: idea o imagen preconcebida y errónea sobre un grupo de personas. E a actividade continuou; o alumnado realizou individualmente a actividade e, nos últimos minutos, procedemos a corrixir. Todo continuaba correctamente, cada persoa intentaba expresarse na lingua estranxeira co fin de responder ás preguntas, aínda que o debate comezou na última pregunta.

¿Crees que actualmente el fútbol femenino está poco valorado? Reflexiona y opina. Esta é a pregunta en cuestión, a través da cal esperaba un debate coherente e san entre todas as persoas da clase. Pero, nese momento, o ambiente comezouse a crispar dividíndose a aula entre rapaces e rapazas. Todo comezou no momento no que un mozo interveu aclarando que el non consumía fútbol feminino porque para el non era tan intenso, que as «nenas» non tiñan tanto potencial como para atraer ao público. «Intenso» para el facía referencia a «ser fortes», «se fose necesario, dar patadas», etc. Os seus compañeiros asentaban. E, inconscientemente, estaban a ser citados estereotipos de xénero na aula: o home como unha persoa forte e suprema. As rapazas nese intre semellaban a estar desprazadas do debate ata que unha moza que xogaba ao fútbol quixo defenderse. Eu, como docente nese momento, quixen calmar as augas e intentar reflexionar sobre o que acababa de dicir o compañeiro. Retomando o que citaba na introdución desta entrada, ás veces as sesións non rematan como nós tiñamos previsto.

Tras contar esta experiencia, espero que vos fixese reflexionar, xa que pensamos que diversos elementos transversais están máis que integrados na aula e ás veces non é así. Con isto, tamén me gustaría destacar que as materias de linguas estranxeiras poden ter unha dobre transcendencia: por unha banda, transmitir e fomentar valores, e, por outra banda, aprender unha lingua.

 

«A lingua é a base do noso coñecemento».